مریم میرزاخانی ریاضی دان ایرانی و استاد دانشگاه استنفورد بود.
میرزاخانی در سال ۲۰۱۴ به دلیل کنش‌گری در زمینه «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آن‌ها» برنده مدال فیلدز شد که بالاترین جایزه در ریاضیات است.
نخستین زن و ایرانی برندهٔ مدال فیلدز است. زمینهٔ تحقیقاتی او مشتمل بر نظریه تایشمولر، هندسه هذلولوی، نظریه ارگودیک و هندسه سیمپلکتیک بود .
کودکی و تحصیلات
مریم میرزاخانی در سال 1977 در ایران به دنیا امد
او هر کتابی که دم دستش میامد را می خواند ، او می خواست نویسنده شود و تا دبیرستان وقتی که پرسش نامه ی ورودی مسابقات
بین الملی ریاضی را به دستش نداده بودند علاقه ی چندانی به ریاضیات نداشت.
مریم تلاش کرد مسئله ها را حل کند ، چند روز را صرف این برگه ها کرد . او که از این چالش جدید به هیجان امده بود از از مدرسه ی دخترانه ی خود خواست همان دوره های ریاضی را که در مدارس پسرانه ارائه می داند ، در انجا هم برگزار کنند.
مریم برای ادامه تحصیل خود در دانشگاهه هاروارد امریکا درس خواند. او به فهمیدن سظح شکل و اتفاقی که در موقع واپیچاندن آن اتفاق می افتاد علاقه مند شد . او از یافتن زیبایی در ریلضیات لذت می برد و روی سطوح هذلولوی تمرکز کرد.
مدال فیلدز
و در سال ۲۰۱۴ برندهٔ مدال فیلدز شد که بالاترین نشان علمی رشتهٔ ریاضیات است و هر چهار سال یک‌بار به دانشمندان برگزیدهٔ زیر ۴۰ سال اهدا می‌شود و از آن به نوبل ریاضیات نیز تعبیر می‌شود. وی نخستین زن و نخستین ایرانی بود که موفق به دریافت این جایزه شد.
بیماری و درگذشت
در تیر ۱۳۹۶ اعلام شد میرزاخانی به دلیل ابتلا به سرطان در بیمارستانی در آمریکا بستری شده است.میرزاخانی از چهار سال پیش‌تر به سرطان پستان مبتلا بوده و این سرطان به مغز استخوان وی سرایت کرده بود. پدر و مادر وی برای مراقبت از او به آمریکا رفتند. وی در ۲۳ تیر ۱۳۹۶ در ۴۰ سالگی در بیمارستانی در کالیفرنیا درگذشت.
کشفیات
دونات های هذلولوی شکل های انتزاعی اند .
برای درک ان ها لزام است خطوط راست ، یا ژِئودزیک های ( ساده ) را در ان پیدا کرد . این کار بی اندازه دشوار است . مریم معادله ای به دست اورد که رابطه ی بین مقدار ژئودزیک های ساده و طول وجه سطح هذلولی را نشان می داد. کار او در درک شکل ها و سطوح منحنی ، بنیاد بود .
گوی بیلیارد به اطراف قل می خورد وبه کنار های میز برخورد می کند و در محیطی بدون اصطکاک تا ابد به این حرکت ادامه میدهد.
ایا گویی که از یک جهت حرت کرده باشد باز به جایی که حرکتش را شروع کرده بازمیگردد ؟؟
اگر میز بیلیارد بی نهایت شکل ممکن داشته باشد چطور ؟؟
این مسئله بسیار پیچیده بود . حتی رایانه ها هم نمی توانستند ان را شبیه سازی کنند !!
مریم راه های متفاوتی برای حل این مسئله فکر کرد. به جای اینکه گوی به اطراف میز حرکت کند ، او میز را به صورت آینه ای در اطراف توپ درآورد . وقتی گوی به پهلوی میز می خورد ، میز قل می خورد و زاویه اش عوض می شود و مثل این می شود که انگارگوی روی یک خط راست باقی مانده است . مریم مشخص کرد که گوی همیشه روی یک حلقه ی بسته می ماند . این مسئله با چگونگی رفتار ذرات قابل مقایسه است و در نتیجه درک بهتری از هندسه ، فیزیک ، و نظریه ی کوانتمی به دست می دهد .
جایزه ها
مدال طلا. المپیاد جهانی ریاضی (هنگ‌کنگ ۱۹۹۴)
مدال طلا (با نمرهٔ کامل). المپیاد جهانی ریاضی (کانادا ۱۹۹۵)
همکار پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، تهران، ایران از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹
جایزهٔ افتخاری دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳
جایزهٔ برترین فارغ‌التحصیلان دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳
جایزهٔ پژوهشگر برتر بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۰۴
جایزهٔ ای‌ام‌اس بلومنتال در سال ۲۰۰۹
دعوت به کنگره بین‌المللی ریاضیات در سال ۲۰۱۰ برای سخنرانی در مورد «توپولوژی و سیستم‌های پویا و معادله دیفرانسیل معمولی»
جایزه ستر از طرف انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳
انتخاب به عنوان یکی از ده فرد مهم سال ۲۰۱۴ از سوی مجله نیچر
جایزه بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۱۴
سخنران مدعو کنگرهٔ بین‌المللی ریاضی (۲۰۱۴)
مدال فیلدز سال ۲۰۱۴ سئول
عضویت در فرهنگستان علوم فرانسه در سال ۲۰۱۵
عضویت در مجمع فیلسوفان آمریکا در سال ۲۰۱۵
عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا در سال ۲۰۱۶
عضویت در فرهنگستان هنر و علوم در سال ۲۰۱۷
جایزه بریکترو در ریاضیات در سال ۲۰۲۰ (پس از درگذشت)
(( برای انکه زیبایی ریاضیات را درک کنید ، باید انرژی بگذارید و زحمت بکشید . ))_ مریم میرزاخانی
مریم میرزاخانی یکی ازافتخارات کشور ماست !!